الک آزمایشگاهی یا غربال یک دستگاه است که برای جدا کردن عناصر مورد نیاز از مواد غیرمطلوب یا برای تعیین توزیع اندازه ذرات یک نمونه با استفاده از یک صفحه بافته شده مانند شبکه یا توری کاربرد دارد. تعیین مش الک آزمایشگاهی و تبدیل سایز ذرات الک شده در مراحل کار با الک آزمایشگاهی و آزمایشات مربوطه از موارد مهم مورد بررسی برای محققین به حساب می آید. غربال‌کردن یکی از قدیمی‌ترین روش‌های دسته‌بندی پودرها و دانه‌ها بر اساس توزیع اندازه ذرات است. جنس توری مورد استفاده در الک ها معمولا از فولاد زد زنگ و یا استیل (stainless steel) است.
روش های استاندارد تعیین مش الک
آزمون غربال‌کردن یکی از روش‌های معمول برای تعیین توزیع اندازه ذرات در مواد می‌باشد و معمولاً با استفاده از استانداردهای جهانی مانند ASTM C136، ASTM E11، و AFS 1105 انجام می‌شود. البته هر یک از این استانداردها به منظور کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند. در زیر توضیحی درباره هر یک ارائه شده است:
ASTM C136
استاندارد ASTM C136 با عنوان “روش تعیین توزیع اندازه ذرات مواد خرد شده” است. این استاندارد برای تعیین توزیع اندازه ذرات در مواد سنگی و سنگ شکن‌ها استفاده می‌شود. در این روش، نمونه از مواد خرد شده را از طریق یک سری غربال با اندازه‌های مختلف عبور می‌دهند و سپس توزیع اندازه ذرات محاسبه می‌شود.
ASTM E11
استاندارد ASTM E11 با عنوان “روش تعیین اندازه ذرات با استفاده از غربال‌ها و غربال‌های الکترونیکی” است. این استاندارد برای تعیین اندازه ذرات در مواد مختلف از جمله مواد خرد شده، مواد غلظت‌دهنده، و مواد پودری استفاده می‌شود. در این روش، غربال‌های استاندارد با اندازه‌های مشخص شده استفاده می‌شوند و اندازه ذرات به صورت تعداد ذرات در هر واحد حجم یا وزن گزارش می‌شود.
AFS 1105
استاندارد AFS 1105 با عنوان “روش غربال‌کردن برای تعیین اندازه ذرات مواد مایع” است. این استاندارد مخصوص برای تعیین اندازه ذرات در مواد مایع مانند شن‌های شیل و دیگر مواد مایع مورد استفاده در صنایع ریخته‌گری می‌باشد. در این روش، نمونه مایع از طریق غربال‌های مخصوص عبور می‌کند و اندازه ذرات با توجه به مراحل عبور از غربال‌ها محاسبه می‌شود.
نحوه محاسبه مش الک
تعیین مش الک یا تعیین اندازه مش الک، به معنی تعیین تعداد سوراخ‌های موجود در هر اینچ یا سانتیمتر مربع از یک الک است. این اندازه مشخص‌کننده ابعاد سوراخ‌های الک و در نتیجه ابعاد ذراتی است که می‌توانند از این الک عبور کنند.
برای تعیین اندازه مش الک، معمولاً از دستگاه‌های خاصی مانند میکرومترهای شبکه‌ای یا دستگاه‌های تعیین اندازه ذرات استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها اجازه می‌دهند تا قطر سوراخ‌های الک را با دقت اندازه‌گیری کنند.
الک آزمايشگاهي در کاربرد آزمايشگاه مکانيک خاک با سري 15 تايي به شماره هاي ذيل ارائه ميگردد :
| شماره مش 200 سايز 75 ميکرون |
| شماره مش 100 سايز 150 ميکرون |
| شماره مش 50 سايز 300 ميکرون |
| –شماره مش 40 سايز 420 ميکرون |
| شماره مش 30 سايز 600 ميکرون |
| شماره مش 16 سايز 1.20 ميلي متر |
| شماره مش 10 سايز 2.00 ميلي متر |
| شماره مش 8 سايز 2.36 ميلي متر |
| شماره مش 4 سايز 4.75 ميلي متر |
| شماره مش “3/8 سايز 9.51 ميلي متر |
| شماره مش “1/2 سايز 12.70 ميلي متر |
| شماره مش “3/4 سايز 19.00 ميلي متر |
| شماره مش “1 سايز 25.40 ميلي متر |
| شماره مش “1.1/2 سايز 38.10 ميلي متر |
| شماره مش “2 سايز 50.80 ميلي متر |
| درب و کفي الک آزمايشگاهي |
هدف از آزمايش دانه بندي و استفاده الک آزمايشگاهي
توزيع بزرگي دانه‌ها معمولاً از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و در رفتار مهندسي مواد دانه‌اي تاثيرگذار است . آزمايش الک را مي‌توان بر روي تمام مواد آلي و غير آلي دانه‌اي شامل ماسه ، تکه سنگ‌هاي خُرد شده ، رس ، گرانيت ، فلدسپار ، زغال سنگ ، بسياري مواد گرده‌اي و حتي دانه‌هاي غلات نيز استفاده کرد .
براي اين آزمايش از الک‌هاي ويژه‌اي که شبکه ي کف آن‌ها از سيم فولادي است استفاده مي‌کنيم ، سوراخ‌هاي کف اين الک‌ها همگي داراي اندازه دقيق و مشخص‌اند . بايد مجموعه الک‌ها را بر روي هم قرار داد ، الک‌هاي با سوراخ بزرگتر در بالا و الک‌هاي ريزتر در پايين قرار مي‌گيرند . پس از آن نمونه خاک خشک را که تمام کلوخه‌هاي آن شکسته شده ابتدا وزن مي‌کنند و بعد آن را بر روي الک بالايي مي‌ريزند و مجموعه الک‌ها را براي مدت معلومي ( استاندارد ) تکان مي‌دهند تا دانه‌هاي خاک از آن عبور کند واضح است که دانه‌هاي با اندازه کوچکتر از سوراخ‌هاي الک عبور مي‌کنند و دانه‌هاي بزرگتر بر روي سيم‌هاي فولادي باقي مي‌مانند . اين روش براي دانه‌هاي درشت‌تر خاک منطقي است ولي براي دانه‌هاي بسيار ريز مناسب نيست زيرا دانه‌هاي بسيار ريز خاک به يکديگر مي‌چسبند و درنتيجه روش الک ديگر جواب‌هاي مناسبي نخواهد داد . اگر ميزان دانه‌هاي ريز خاک زياد باشد ممکن است مجبور شويم اول از روي خاک و دانه‌هاي خشن آن آب عبور دهيم و پس از شسته شدن ذرات بزرگتر و از بين رفتن کلوخه‌ها ، شروع به الک کردن کنيم .
بدون دیدگاه